| భగవద్గీత 6-16
“ నాత్యశ్నతస్తు యోగోஉస్తి న చైకాంతమనశ్నతః | న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున || ” |
పదచ్ఛేదం
న – అతి – అశ్నతః – తు – యోగః – అస్తి – న – చ – ఏకాంతం – అనశ్నతః – న – చ – అతిస్వప్నశీలస్య – జాగ్రతః – న – ఏవ – చ – అర్జున
ప్రతిపదార్థం
అర్జున = ఓ అర్జునా ; యోగః = ధ్యానయోగం ; అతి, అశ్నతః, తు = అతిగా భుజించేవాడికి ; న, అస్తి = కలుగదు ; ఏకాంతం, అనశ్నతః, చ = ఏమాత్రం భుజించనివానికి ; న = కలుగదు ; అతి, స్వప్నశీలస్య, చ = ఎక్కువగా నిద్రించేవాడికి ; జాగ్రతః, చ = ఎక్కువగా మేల్కొనేవాడికి; న, ఏవ = కలుగదు
తాత్పర్యం
“ అర్జునా ! అతిగా తినేవాడికీ, మరి బొత్తిగా తిననివాడికీ, ఎక్కువగా నిద్రపోయేవాడికీ మరి అసలు నిద్రపోకుండా ఉండేవాడికి ధ్యానయోగం సిద్ధించదు ! ”
వివరణ
గౌతమ బుద్ధుడు కొన్నాళ్ళు పూర్తిగా ఆహారాన్ని త్యజించి,
ధ్యానం చేసి చూశాడు.
అయితే శరీరాన్ని శుష్కింప చేసుకుని సాధన చేస్తే ఫలితం ఉండదనీ …
అది అనర్ధాలకు దారి తీస్తుందనీ … స్వానుభవం మీద గ్రహించాడు.
తాను చేయవలసిన ప్రయోగాలన్నీ చేసి, చివరకు మరీ ఎక్కువుగా కాకుండా,
మరీ తక్కువగా కాకుండా తగుమోతాదులో ఉండే మధ్యేమార్గాన్ని ప్రతిపాదించాడు.
అతిగా తింటే మత్తు, సోమరితనం, అజీర్తి …
అవసరం కంటే తక్కువ తింటే ఆకలి, నిస్సత్తువ …
కాబట్టి ఎక్కువగా తిని భుక్తాయాసంతోనూ,
తక్కువుగా తిని ఆకలితోనూ బాధపడక …
అవసరానికి అనుగుణంగా యుక్తమైన ఆహారం యుక్తంగా తీసుకోవాలి.
ఏకభుక్తే మహా యోగీ !
ద్విభుక్తే మహా భోగీ !
త్రిభుక్తే మహా రోగీ !
చతుర్భుక్తే సదా రోగీ !